Λίγα λόγια για την παλιά πόλη της Ξάνθης...
Άρχισε να ξαναχτίζεται το 1830 μετά από δύο σεισμούς τον Μάρτιο και Απρίλιο του 1829. Παρά την μεγάλη καταστροφή η πόλη ξαναχτίστηκε και βρήκε σύντομα τον ρυθμό της. Ήκμασε στα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ου, περίοδος κατά την οποία γνώρισε ακμή το καπνεμπόριο με το οποίο ασχολούνταν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της. Πόλη οργανωμένη σε γειτονιές (μαχαλάδες), όπως συνηθιζόταν κατά παράδοση στις πόλεις της τουρκοκρατίας. Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι,Εβραίοι,Πομάκοι, κατοικούσαν όλοι στις συνοικίες τους οι οποίες συνήθως ήταν οργανωμένες γύρω από κάποιο αντίστοιχο θρησκευτικό κέντρο (εκκλησία, τζαμί, συναγωγή). Λόγω αυτού του πολυ-θρησκευτικού πολυ-εθνικού μίγματος και το πάντρεμα ανατολικού και δυτικού πολιτισμού η παλιά πόλη παρουσιάζει μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον.
Περπατώντας μέσα στα στενά σοκάκια της, συναντάς ποικίλες μορφές. Κάθε σπίτι με τη δική του ταυτότητα, τα δικά του χαρακτηριστικά. Κάθε σπίτι είναι αισθητικά μοναδικό μα συνάμα αρμονικά δεμένο με το περιβάλλον του αφού όλα χτίζονταν βάση των ιδιοτήτων τον ντόπιων υλικών και με τις ξεχασμένες αξίες της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Φτιαγμένα από το ξύλο και την πέτρα των γύρω βουνών και με γνώμονα τη λειτουργικότητα, τίποτα δεν σχεδιάζονταν για να εντυπωσιάσει.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στενά λιθόστρωτα δρομάκια (καλντερίμια) των οποίων η στενότητα αντικατόπτριζε τις αληθινές ανθρώπινες σχέσεις των κατοίκων της κάθε συνοικίας.
Η παλιά πόλη της Ξάνθης αντιπροσωπεύει μοναδικό δείγμα πολιτιστικής κληρονομιάς αφού είναι ένας από τους μεγαλύτερους καλοδιατηρημένους παραδοσιακούς οικισμούς της χώρας. Αποτελεί ένα δυνατό πόλο έλξης για επισκέπτες και λάτρεις της Ελληνικής παράδοσης.
