«Πονάω, όταν βλέπω ένα νερόβραστο μοναχισμό και μία ψεύτικη ευγένεια»
Πάτερ Παΐσιος
Το 'Αγιο Όρος περιέχει πλήθος υλικών και πνευματικών «θησαυρών», το σύνολο των οποίων δεν παρουσιάζεται μήτε στην ολότητα των χιλιάδων συγγραμμάτων που έχουν συνταχθεί γι' αυτό ανά τους αιώνες.
Πέρα όμως από την αδιαμφισβήτητη αυτή κληρονομιά του, υπάρχει και μία άλλη- αθέατη ως επί το πλείστον- πλευρά του Αγίου Όρους, διόλου πνευματική και ασκητική, η οποία έχει αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία έτη με αποτέλεσμα να συναγωνίζεται πλέον μία μοναχική παράδοση αιώνων. Είναι η κοσμική πλευρά, η πολιτική και διπλωματική, αυτή των καθημερινών μικροτήτων και ανέσεων που δεν συνάδει με τον Γεροντικό κανόνα που επί 1.000 έτη ακολουθείται- ή θα έπρεπε να ακολουθείται- από τους αγιορείτες μοναχούς.
Το παρόν άρθρο έχει ως στόχο να παρουσιάσει αυτήν ακριβώς την άγνωστη για πολλούς πλευρά, κρούοντας παράλληλα των κώδωνα του κινδύνου που απειλεί σοβαρά πλέον να μετατρέψει το 'Αγιο Όρος σε ένα σύγχρονο τουριστικό θέρετρο της Ελλάδος.
Η Πνευματική Κληρονομιά του Αγίου Όρους..
Η σημερινή εικόνα που έχουμε για το 'Αγιο Όρος, έναν σπάνιο δηλαδή τόπο έντονου ασκητισμού και θρησκευτικής απομόνωσης, είναι αποτέλεσμα δεκάδων αιώνων συνεχούς εξέλιξης, αναβρασμών και μεταλλάξεων.
Η ιστορία της τοποθεσίας, της χερσονήσου δηλαδή του ʼθως, χάνεται στους μυθολογικούς χρόνους, όταν και πήρε το όνομα της από τον γίγαντα ʼθω μετά το τέλος της γιγαντομαχίας ενάντια στους Έλληνες Θεούς. Έκτοτε, το παρελθόν της αποτέλεσε ένα κράμα αρχαιοελληνικής μυθολογίας και ιστορίας, τόσο έντονο μάλιστα που δίχως υπερβολή θα λέγαμε ότι συναγωνίζεται την πολύχρονη- και εδώ και 1.000 έτη σχεδόν αποκλειστική- χριστιανική του παράδοση.
Το γεγονός όμως που συνδέθηκε άρρητα με την πορεία της χερσονήσου ανά τους αιώνες είναι αδιαμφισβήτητα το διάταγμα του Βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ' του Μονομάχου, το 1060, το οποίο και απαγόρευσε την είσοδο στην Αθωνική γη όλων των θηλυκών πλασμάτων, ανθρώπων ή ζώων.
Έκτοτε, η χερσόνησος του ʼθως μετονομάστηκε σε 'Αγιο Όρος και αποτέλεσε την Κιβωτό της Ορθοδοξίας συγκεντρώνοντας στο εσωτερικό της εκατοντάδες ιερά κειμήλια, εικόνες διαφόρων εποχών και τεχνοτροπιών, χειρόγραφα- σπανιότατα πλέον- που αν δεν είχαν φτάσει εδώ δεν θα είχαν διασωθεί, καθώς και πλήθος άλλων ιερών- ή μη- θησαυρών.
Παράλληλα, έδωσε τη δυνατότητα σ' αυτό το κομμάτι γης να αποτελέσει την έδρα μίας μικρής και- δίχως ίχνος υπερβολής- μοναδικής κοινωνίας που διαμορφώθηκε αποκομμένη πλήρως από την υπόλοιπη ανθρωπότητα, προσαρμόζοντας την καθημερινότητα των μελών της γύρω από διαφορετικές αξίες και στόχους, ενώ τα απομόνωσε από το ½ του ανθρώπινου πληθυσμού.. τις γυναίκες!
Κάπως έτσι, το 'Αγιο Όρος μετατράπηκε σε μία πολιτεία μοναχών, οτιδήποτε δηλαδή υπάρχει στη γη τόσο κοντά στην Ουράνια Βασιλεία του Θεού, όπου κάθε Ορθόδοξος χριστιανός- αρκεί να είναι άνδρας στο φύλο- έχει την ευκαιρία να βιώσει την ηρεμία και τη θρησκευτική κατάνυξη των ασκητών, να νιώσει κοντά στο Θεό και να επικοινωνήσει- όπως πολλοί διατείνονται- μαζί του. Ή τουλάχιστον, αυτός ήταν ο αρχικός του στόχος..
Καρυές: το Παρίσι της Χαλκιδικής
Όμως, από τους πρώτους κιόλας αιώνες ανάπτυξης της μοναστικής αυτής πολιτείας, προβλήματα εκκοσμίκευσης και απομάκρυνσης από την ασκητική ζωή άρχισαν να εγείρονται. Η πρωτεύουσα του Αγίου Όρους, οι Καρυές, δεν άργησε να αποκτήσει το προσωνύμιο «Παρίσι της Χαλκιδικής», μιας και μόλις από τον 10ο αιώνα είχε αναπτύξει αγορά με σπουδαία κίνηση, με πλήθος καταστημάτων και εργαστηρίων.
Όπως ήταν φυσικό, η κίνηση αυτή άρχισε σύντομα να ενοχλεί μία μεγάλη μερίδα μοναχών, αλλά και να αναστατώνει τον ιερό τόπο, με αποτέλεσμα η μονή των Καρυών- η αποκαλούμενη και ως Μέση Λαύρα- να χάσει μετά από παρέμβαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου τα πρωτεία της «Συνάξεως των Γερόντων» που κατείχε από την ίδρυση της μοναστικής πολιτείας.
Δυστυχώς όμως, η παραπάνω ενέργεια δεν ανέτρεψε την κατάσταση. Φθάνοντας στην περίοδο της τουρκοκρατίας, συναντάμε δεκάδες μαρτυρίες για διακίνηση πλήθους αγαθών στην πρωτεύουσα του Αγίου Όρους, με τον 19ο αιώνα να αποτελεί τη «χρυσή εποχή» για την εμπορική ανάπτυξη και ευημερία των καταστημάτων εμπορίας ποικίλων προϊόντων στις Καρυές, τόσο από λαϊκούς όσο και από μοναχούς.
Η «χρυσή εποχή» και η στροφή μεγάλης μερίδας μοναχών προς τα κοσμικά και το εμπόριο οδήγησε για ακόμα μία φορά την Ιερά Κοινότητα και το Πατριαρχείο να επέμβουν, με αποτέλεσμα μόλις λίγες δεκαετίες πριν η παραδοσιακή υπαίθρια εβδομαδιαία αγορά και η περιώνυμη ετήσια εμποροπανήγυρη του δεκαπενταύγουστου να «σβήσουν».
Πέρα όμως από τα περιοριστικά μέτρα του Πατριαρχείου, η κοσμική πλευρά του Αγίου Όρους δεν έπαψε να αναπτύσσεται και να συγκεντρώνει όλο και περισσότερους οπαδούς- μοναχούς.
Αυτή ακριβώς η στροφή προς τα κοσμικά αποτελούσε και τη μεγαλύτερη πικρία του Πάτερ Παΐσιου, ενός δημοφιλέστατου γέροντα του Αγίου Όρους που απεβίωσε λίγα χρόνια πριν και που- για πολλούς- αργά ή γρήγορα θα ανακηρυχθεί 'Αγιος του ορθόδοξου δόγματος:
«Παλαιότερα εδώ στο 'Αγιον Όρος έβλεπε κανείς το Γεροντικό εφαρμοσμένο. Συναντούσε και δια Χριστόν σαλούς, και αγίους, και απλά γεροντάκια σε μεγάλα μέτρα, και πλανεμένους. Ενώ σήμερα έχομε άλλη πλάνη, και συναντά κανείς μία ευρωπαϊκή ευγένεια.
Γνώρισα εκείνη την ευλογημένη ατμόσφαιρα, γιατί, αν δεν τη γνώριζα, θα πέθαινα με καημό. Αυτό όμως με κάνει να πονάω για την σημερινή κατάσταση, όταν κάνω σύγκριση πως ήταν παλαιά τα πράγματα. Τότε γινόταν παρακίνηση στο καλό, στον αγώνα, τώρα γίνεται παρακίνηση στα κοσμικά πράγματα. Πονάω, όταν βλέπω ένα νερόβραστο μοναχισμό και μία ψεύτικη ευγένεια». [1]
Τα λόγια του Παΐσιου όμως δεν ήταν αρκετά ώστε να αναστρέψουν την κατάσταση, με αποτέλεσμα σήμερα πλέον το 'Αγιο Όρος να αποτελεί σε μεγάλο βαθμό πεδίο πολιτικών και διπλωματικών συναντήσεων, με την κοσμική πλευρά της αγιορείτικης κοινότητας να δίνει την εντύπωση ότι έχει αναλάβει τα ηνία στη διοίκηση της μοναστικής πολιτείας.
Τα παραδείγματα πολλά, από Έλληνες πολιτικούς, αλλοδαπούς πρίγκιπες, έως την επίσκεψη του κ. Πούτιν πριν λίγους μήνες στο 'Αγιο Όρος. Αρκεί όμως να αναφέρουμε ένα για να κατανοήσουμε το χείριστο της κατάστασης.
Ανατρέχοντας σε σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας Αγγελιοφόρος της 31ης Ιουλίου του 2006, διαβάζουμε για την επίσκεψη του πρωθυπουργού της Ελλάδος, κ. Καραμανλή, στο 'Αγιο Όρος για θέματα οικονομικής ενίσχυσης των μονών. Παρά τη θετική κατάληξη των συνομιλιών, το συναίσθημα που επικράτησε στην αγιορείτικη κοινότητα ήταν μία έντονη δυσαρέσκεια για την προτίμηση που επέδειξε ο πρωθυπουργός στη Μονή Βατοπεδίου, όπου και διανυκτέρευσε και τις δύο μέρες. Κανένας λόγος για θρησκευτικά ή πνευματικά ζητήματα, για θέματα πίστης ή ηθικής. Η δυσαρέσκεια αφορούσε την προτίμηση του πρωθυπουργού προς τη μονή Βατοπεδίου!
«Μέσο» και για το 'Αγιο Όρος;
Κάπως έτσι, πριν από περίπου ένα χρόνο πήρα την απόφαση να κάνω το ιδιαίτερο- για πολλούς- αυτό ταξίδι, εκπληρώνοντας ένα βαθύτατο και πολύχρονο πόθο μου. Αν και δεν συμπεριλαμβάνω τον εαυτό μου ανάμεσα στους πιστούς καμίας χριστιανικής εκκλησίας ή δόγματος, εντούτοις το 'Αγιο Όρος αποτελούσε ένα από τα λιγοστά μέρη παγκοσμίως που μου γεννούσαν βαθύτατο και ειλικρινή σεβασμό.
Κάπως έτσι, η προετοιμασία- πνευματική και υλική- για την επίσκεψη μου στη χερσόνησο του ʼθως ξεκίνησε με την καλύτερη δυνατή διάθεση. Από τα πρώτα μου όμως βήματα η επικρατούσα πλευρά του Αγίου Όρους μου έδειχνε το κοσμικό της προσωπείο..
Στην προσπάθεια έκδοσης διαμονητήριου (ειδική άδεια του Αγίου Όρους) ήρθα αντιμέτωπος με τη φιλοσοφία του «μέσου» που επικρατεί στο μεγαλύτερο μέρος της υπόλοιπης Ελλάδας. Επικοινωνώντας με τα γραφεία του Αγίου Όρους στη Θεσσαλονίκη για να κλείσω μία από τις 120 θέσεις για τους επισκέπτες που δέχονται κάθε μέρα οι 20 μονές της Αθωνικής χερσονήσου, συμμετείχα στην εξής συζήτηση:
«Παρακαλώ;», μου απαντάει μία ανδρική φωνή.
«Καλημέρα.. θα ήθελα να επισκεφθώ το 'Αγιο Όρος προς τα τέλη Μαΐου και σας τηλεφωνώ για το απαραίτητο διαμονητήριο..»
«Δεν υπάρχουν θέσεις τον Μάιο..».
«Για καμία μέρα;» , απάντησα γεμάτος έκπληξη δίχως να λάβω απόκριση.
Συνέχισα, «Καλώς, πότε μπορώ να έρθω λοιπόν;»
«Τα πάντα είναι κλειστά μέχρι και Ιούλιο» και αμέσως μου έκλεισαν το τηλέφωνο.
Όπως ήταν φυσικό παραξενεύτηκα. Πέρα του ότι η συνομιλία μας μου θύμισε περισσότερο συζήτηση με εκπρόσωπο κάποιου ακριβοθώρητου ξενοδοχείου ( «Τα πάντα είναι κλειστά μέχρι και Ιούλιο..» ), ο εκπρόσωπος του Αγίου Όρους στη Θεσσαλονίκη δεν ενδιαφέρθηκε καν να μου προτείνει μία άλλη ημερομηνία επίσκεψης.
Λίγο αργότερα, ενημερώθηκα από άτομα που έχουν επισκεφθεί το 'Αγιο Όρος ότι πλέον το «μέσο» είναι απαραίτητο για οποιαδήποτε επίσκεψη τους, είτε αυτό είναι ένας απλός μοναχός είτε κάποιο υψηλόβαθμο διοικητικό στέλεχος. Κάπως έτσι, μέσω φιλικού προσώπου πρώην διοικητή του Αγίου Όρους η επίσκεψη μου ορίστηκε μέσα σε 2-3 ώρες για τις 20 Μαΐου, για μία περίοδο δηλαδή που τα πάντα ήταν «κλειστά»!
Ένα Σύγχρονο Τουριστικό Θέρετρο;
Κάπως έτσι, το ξημέρωμα της 20ης Μαΐου έφθασα στο λιμάνι της Ουρανούπολης, από όπου μαζί με έναν φίλο θα ταξιδεύαμε ακτοπλοϊκώς στο εσωτερικό της Αθωνικής χερσονήσου. Καθώς πλησιάζαμε, συναντούσαμε σταδιακά μία ολόκληρη βιομηχανία τουρισμού που περιστρεφόταν γύρω από την επίσκεψη απλών ανθρώπων στο 'Αγιο Όρος: οργανωμένα parking επί πληρωμή για τη φύλαξη των αυτοκινήτων των προσκυνητών όσο αυτοί θα διέμεναν στη χερσόνησο, τουριστικά μαγαζάκια- απ' αυτά που συναντάς στα ελληνικά νησιά- με πλήθος souvenir που σχετίζονταν με το 'Αγιο Όρος, βαρκούλες που πραγματοποιούσαν περίπλου της χερσονήσου στολισμένες με τις κατάλληλες διαφημιστικές πινακίδες, ταβέρνες γύρω από το λιμάνι, κλπ..
Αφού προμηθευτήκαμε το διαμονητήριο μας, με κόστος 20 ευρώ έκαστος, πλησιάσαμε την αποβάθρα όπου πλήθος κόσμου περίμενε το πλοίο για το εσωτερικό του Αγίου Όρους. ʼρχισα να παρατηρώ τον συγκεντρωμένο πλήθος που πέρα των απλών ανθρώπων είχε και αρκετούς μοναχούς- νεαρούς ή ηλικιωμένους- η πλειονότητα των οποίων όμως δεν διέφερε ιδιαίτερα από τους λαϊκούς- εκτός βέβαια του μαύρου ράσου- μιας και απολάμβαναν εξίσου κάθε σύγχρονη άνεση: κινητό τηλέφωνο, μοντέρνα γυαλιά ηλίου, σύγχρονα και πολυτελή αυτοκίνητα, κλπ.
Στο εσωτερικό πλέον του πλοίου, καθοδόν προς το λιμάνι της Δάφνης, οι ψυχρολουσίες διαδέχονταν η μία την άλλη. Έως και μοναχό- υπαίθριο πωλητή συνάντησα στο κατάστρωμα που ανάμεσα στα άλλα πουλούσε χειροποίητα κομποσκοίνια και κρεμαστά, μικρές εικονίτσες της Παναγίας και του Χριστού, μικρά τυποποιημένα μπουκαλάκια με 'Αγιο μύρο, κλπ. Ο παραλληλισμός της εικόνας με αυτή των νεαρών υπαίθριων πωλητών που εμφανίζονται κάθε καλοκαίρι σε τουριστικά μέρη της Ελλάδος, αλλά και στη Ναβαρίνου της Θεσσαλονίκης ή στο Μοναστηράκι της Αθήνας, ήταν αναπόφευκτος.
Όταν πλέον έφτασα στην πρωτεύουσα του Αγίου Όρους, τις Καρυές, με έκπληξη παρατήρησα καταστήματα θρησκευτικού τουρισμού με πωλητές μοναχούς να εμπορεύονται εικόνες, βιβλία για την ορθοδοξία και το 'Αγιο Όρος, σταυρούς σε διάφορα μεγέθη (επιτραπέζιους ή κρεμαστούς), κομποσκοίνια, τυποποιημένα μπουκαλάκια με 'Αγιο μύρο για το σπίτι, λιβάνι, καρτ-ποστάλ με σκηνές από την καθημερινότητα των μοναχών, διάφορα διακοσμητικά, κλπ..
Μία μεγάλη ποικιλία δηλαδή σε μεγέθη και τιμές για κάθε ανάγκη των προσκυνητών!
Λίγο πιο πέρα, μερικά mini-van με οδηγούς λαϊκούς και μοναχούς περίμεναν να μεταφέρουν προσκυνητές προς τις απομακρυσμένες μονές, επί πληρωμή φυσικά. Εξαιτίας όμως της σχεδόν ανύπαρκτης δημόσιας συγκοινωνίας, είναι ουσιαστικά η μόνη λύση πέρα από την πολύωρη πεζοπορία. Και τα mini-van «δουλεύουν» με ταρίφα ανά διαδρομή, η οποία κατά μέσο όρο κυμαίνεται από 40 έως 60 ευρώ. Έτσι, αν το van «γεμίσει», δηλαδή τυχαίνει να επισκέπτονται μία συγκεκριμένη μονή 10 άτομα, τότε το κόστος είναι σχετικά μικρό, τι συμβαίνει όμως όταν 1-2 άτομα θέλουν να πάνε σε μία μονή; Αναγκαστικά πληρώνουν την ταρίφα της διαδρομής μόνοι τους!
Σας φαίνονται εξω-αγιορείτικες οι παραπάνω καταστάσεις; Και όμως, δυστυχώς, δεν αποτελούν διόλου σπάνιο φαινόμενο..
Χρηματοδοτήσεις, 'Aβατο και Θρησκευτικός Τουρισμός
Αφήνοντας πίσω τα παραπάνω σύγχρονα φαινόμενα εκκοσμίκευσης της μοναστικής πολιτείας, μπορούμε τουλάχιστον να αισθανόμαστε σίγουροι ότι μέσα σε ένα περιβάλλον απομόνωσης και γυναικείου αβάτου δίνεται τουλάχιστον η ευκαιρία στους λιγοστούς αυθεντικούς ασκητές να μονάσουν.. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;
Η στροφή αυτή προς τα κοσμικά και τις ανέσεις των περισσοτέρων μοναχών έχει επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα και στη καθημερινότητα του συνόλου της Ιεράς Κοινότητας, μιας και εξαρχής αναπτύχθηκε και πλέον στην κυριολεξία συντηρείται χάρη σε εξωγενείς χρηματοδοτήσεις.
Η εισροή χρημάτων στο 'Αγιο Όρος υπήρξε αδιάκοπη από την αρχή της ύπαρξης του. Έτσι, από το 963 μ.Χ. και έπειτα είχε τη μορφή δωρεών από Βυζαντινούς αυτοκράτορες, Ρώσους τσάρους, πρίγκιπες της Βλαχίας, της Μολδαβίας και της Σερβίας, κλπ., ενώ σήμερα πλέον φέρει τη μορφή ευρωπαϊκών- κυρίως- κονδυλίων. Μόνο για το 2006, η ελληνική κυβέρνηση πρόσφερε το ποσό των 80 εκατομμυρίων ευρώ στις 20 μονές του Αγίου Όρους από το Δ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (ΚΠΣ) της Ε.Ε.. [2]
Σε αυτό ακριβώς λοιπόν, στην απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων από την Αγιορείτικη κοινότητα, στηρίζεται σήμερα το πολυπληθέστατο πανευρωπαϊκό κίνημα για την άρση του αβάτου του Αγίου Όρους(με πρωτεργάτη την πρώην ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ κ. ʼννα Καραμάνου), σύμφωνα με το οποίο η διατήρηση του αποτελεί πρωτοφανή καταστρατήγηση των αυτονόητων δικαιωμάτων περί ισότητας των φύλων αποκλείοντας ρατσιστικά μία ολόκληρη χερσόνησο από τον μισό πληθυσμό της υφηλίου!
Μάλιστα, το ζήτημα αυτό τέθηκε και ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 2002 με έκθεση του Γάλλου ευρωβουλευτή Φοντέ Σιλά. Έτσι, το 2003 η Ε.Ε. απαίτησε από την Ελλάδα την κατάργηση των ποινικών διατάξεων που προβλέπουν ποινή φυλάκισης δύο έως δώδεκα μήνες για τις γυναίκες που παραβαίνουν το άβατο του Αγίου Όρους [3] , ενώ σε δεύτερη φάση απαίτησε και την κατάργηση του ίδιου του αβάτου μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα!
Παράλληλα, με την άρση του αβάτου πλέον να αποτελεί ουσιαστικό ενδεχόμενο, το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης βρίσκεται σε συνεργασία με την Εκκλησία της Ελλάδος για την προώθηση του θρησκευτικού/ προσκυνηματικού τουρισμού στη χώρα μας! Όπως αναφέρει σχετική μελέτη του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων, η Ελλάδα μπορεί να αποκομίσει σημαντικά οικονομικά οφέλη από την ανάπτυξη του ρωσικού εξερχόμενου τουρισμού, η οποία θα στηριχθεί στην προβολή στην ορθόδοξη Ρωσία του προσκυνηματικού πλούτου της χώρας μας. [4]
Στόχος των παραπάνω συντονισμένων ενεργειών είναι η εξειδίκευση στη διοργάνωση ταξιδιών σε περιοχές με έντονο το θρησκευτικό ενδιαφέρον, οι οποίες και θα αναπτυχθούν περαιτέρω για να προσφέρουν πλήθος υπηρεσιών στους τουρίστες..
Αλήθεια, εφόσον το άβατο αρθεί, ποιος τόπος θρησκευτικού ενδιαφέροντος νομίζετε ότι θα αποτελέσει την κορυφή στη λίστα του προσκυνηματικού τουρισμού στη χώρα μας;
Εσπερινός στο Πρωτάτο: Μία Παρωδία Λειτουργίας..
Κατά την επίσκεψη μου στο 'Αγιο Όρος επισκέφθηκα αρκετές μονές, σκήτες, την Αθωνιάδα Ακαδημία (όπου και δέχτηκα μία εξαιρετική φιλοξενία) και ναούς της μοναστικής πολιτείας. Δεν κατευθύνθηκα όμως προς το νοτιότερο και πλέον απομακρυσμένο άκρο της Αθωνικής χερσονήσου, στο οποίο- όπως υποστηρίζουν πολλοί- ζουν ασκητές ακολουθώντας πιστά τον Γεροντικό κανόνα και δημιουργώντας έτσι μικρές εστίες πνευματικότητας.
Αλήθεια όμως.. πόσο ασκητικά και απομονωμένα μπορούν να ζήσουν οι μοναχοί σε έναν τόπο που καθημερινά δέχεται εκατοντάδες «τουρίστες», που πλήθος μοναχών φέρει πλέον κινητό τηλέφωνο και που σε λίγους μήνες θα αναπτυχθεί από τον ΟΤΕ ασύρματο internet κατά μήκος ολόκληρου του Αγίου Όρους; [5]
Με λίγα λόγια, μήπως ήδη το 'Αγιο Όρος έχει χάσει την απομόνωση που επί αιώνες υπερασπιζόταν και μάλιστα εξαιτίας των ίδιων των μοναχών- μελών του; Όλο και περισσότεροι πλέον προσκυνητές του Αγίου Όρους κάνουν λόγω για τη σταδιακή συρρίκνωση της πνευματικής πλευράς των αγιορειτών μοναχών και την εξώθηση τους όλο και νοτιότερα, μακριά δηλαδή από τα κοσμικά κέντρα της χερσονήσου, με αποτέλεσμα πολλοί μοναχοί να έχουν χάσει κάθε επαφή με την πρωτεύουσα της μοναστικής πολιτείας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο ναός του Πρωτάτου, ο αρχαιότερος ναός του Αγίου Όρους που κτίστηκε το 962, ο οποίος και αποτελούσε- και θεωρητικά αποτελεί ακόμα- τον «πρώτο ναό» σε ολόκληρη τη μοναστική πολιτεία. Από την ίδρυση της μοναστικής κοινότητας του Αγίου Όρους σε κάθε λειτουργία γέμιζε από απλούς μοναχούς αλλά και εκπροσώπους των 20 μονών, σήμερα όμως οι τελετές στο εσωτερικό του θυμίζουν παρωδία..
Σε μία τέτοια βρέθηκα εκ παραδρομής, όταν το τελευταίο απόγευμα πριν την αναχώρηση μου θέλησα να παρακολουθήσω έναν εσπερινό. Κάθισα στην τελευταία σειρά των καθισμάτων και παρακολουθούσα τον ιερέα να γυαλίζει εικόνες σε έναν εντελώς άδειο ναό. Λίγα λεπτά πριν αρχίσει η λειτουργία, εμφανίστηκε μόλις ένας μοναχός προκαλώντας το ξέσπασμα του ιερέα: «Που είναι οι υπόλοιποι; Κανένας δεν θα έρθει σήμερα;» .
Όταν πλέον άρχισε η λειτουργία, οι ψαλμοί που έβγαιναν από τα χείλη των δύο μοναχών με οδήγησαν στο να αποχωρήσω γεμάτος πικρία. Λίγο πριν φύγω, άκουσα τον δεύτερο μοναχό να ψέλνει το «κύριε ελέησον» με τέτοια ταχύτητα και άρθρωση που έδειχνε- δίχως καμία πρόθεση συγκάλυψης- την οκνηρία που του είχε προκαλέσει η επανάληψη κάθε μέρα των ίδιων φράσεων.
Το παραπάνω περιστατικό αποτέλεσε την ταφόπλακα στην εικόνα που είχα μέσα μου για την πνευματικότητα του Αγίου Όρους, όταν πριν από 3 ημέρες ξεκινούσα το ταξίδι μου..
Συγγραφέας:Κουμαρτζής Νικόλαος
